Dialog to forma rozmowy, która umożliwia spokojną wymianę myśli na tematy budzące spory i kontrowersje. Osoby o przeciwnych poglądach, wartościach lub perspektywach spotykają się nie po to, by się nawzajem przekonywać, ale by lepiej się zrozumieć. Dialogi stwarzają przestrzeń do wysłuchania cudzych poglądów, refleksji nad własnymi przekonaniami oraz przyjrzenia się swoim potrzebom i wartościom.

Na dialogach nikt nikogo nie przekonuje – większość uczestników nie zmienia swoich poglądów. Tematem rozmów są sprawy publiczne, często gorące tematy polityczne, ale w samej rozmowie nie chodzi o politykę. Nie podejmujemy decyzji: w lewo czy w prawo, dobre czy złe. Zamiast tego oswajamy różnice zdań. Sprawdzamy, gdzie mamy zgodę, gdzie możemy się dogadać, a gdzie są twarde różnice, które trzeba uszanować.

Celem dialogu jest pogłębienie wzajemnego zrozumienia. Umożliwia to atmosfera zaufania, którą podtrzymują osoby prowadzące dialog. Dzięki niej uczestnicy mogą dzielić się swoimi perspektywami, doświadczeniami i emocjami związanymi z danym tematem – bez wchodzenia w intelektualną debatę. Dialog pozwala też lepiej zrozumieć, co kryje się pod pojęciami, którymi często się posługujemy (np. rodzina, patriotyzm, bezpieczeństwo).

Jak to działa w praktyce?

Dialog idzie falami – w trakcie rozmowy uczestnicy na przemian oddalają się i zbliżają do siebie. Na początku rozmówcy często odczuwają niepewność, lęk przed nieznanymi osobami i obawę przed eskalacją konfliktu. Często próbują też przyporządkować swoich rozmówców do kategorii lub obozów: Kto jest kim? Na kogo głosuje? Czy on jest jednym z „nas” czy „nich”?

Odruchowo przyjmują też schematy typowe dla debaty: niecierpliwe słuchanie, szukanie kontrargumentów, gotowość do ataku i obrony. Jednak w dialogu takie zachowania okazują się nieskuteczne i z czasem ustępują, co wprowadza spokój. W miarę jak zanika wrogość i postawa obronna, pojawiają się ciekawość i życzliwość. Rozmówcy mogą wielokrotnie „testować” nową sytuację, zanim jej zaufają.

Obserwując blisko 100 dialogów, wychwyciliśmy sześć sytuacji, które zwykle pojawiają się w toku rozmowy i często sprawiają, że w grupie następuje przejście od perspektywy indywidualnej do otwartości na inne poglądy. Nazywamy je momentami przełomowymi, ponieważ to one sprawiają, że podczas dialogu powstają więzi w poprzek podziałów, a często także poczucie wspólnoty w grupie. Oto one: